Ο Προφήτης Ηλίας

Τῇ Κ' τοῦ αὐτοῦ μηνός,

Μνήμη τῆς  εἰς οὐρανοὺς πυρφόρου ἀναβάσεως

τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου Ἠλιοὺ τοῦ Θεσβίτου.

Τιμώντας σήμερα την μνήμη του Προφήτου Ηλιού ακούμε στο απολυτίκιο του «Ὁ ἔνσαρκος ἄγγελος, τῶν Προφητῶν ἡ κρηπίς, ὁ δεύτερος Πρόδρομος τῆς παρουσίας Χριστοῦ, Ἠλίας ὁ ἔνδοξος, ἄνωθεν καταπέμψας, Ἐλισαίῳ τὴν χάριν, νόσους ἀποδιώκει, καὶ λεπροὺς καθαρίζει· διὸ καὶ τοῖς τιμῶσιν αὐτὸν βρύει ἰάματα».

Ένσαρκος άγγελος χαρακτηρίζεται λοιπόν ο προφήτης Ηλίας και αυτό γιατί πραγματικά έζησε την ζωή του ως άγγελος. Συνεχώς δοξολογούσε τον Θεό και ως άγγελος, απεσταλμένος Του στον κόσμο μετέφερε το μήνυμα της μετανοίας στον αποστατιμένο  λαό του Ισραήλ ο οποίος είχε εγκαταλείψει την λατρεία του μόνου αληθινού Θεού προς χάρη του Βάαλ και της Αστάρτης. Τότε  ο προφήτης Ηλίας παρουσιάζεται αγγελιοφόρος του Θεού στους δυσσεβείς βασιλείας Αχάαβ και Ιεζάβελ και προσπαθεί να τους νουθετήσει και όταν αυτοί μένουν αδιάφοροι και συνεχίζοντας να παρασέρνουν το λαό μακριά από τον Θεό ο προφήτης προσεύχεται, ζητά από τον Θεό να κλίσει τους κρουνούς του ουρανού και έτσι για τρία χρόνια και έξι μήνες ούτε σταγόνα νερού δεν  πέφτει στην γη και αυτό δεν γίνεται μόνο για να τους τιμωρήσει, αλλά κυρίως για να τους νουθετήσει ώστε να μετανοήσουν και να επιστρέψουν κοντά στον Θεό.

Ο Ηλίας είναι η κορωνίδα των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης στα βήματα του οποίου διάβηκαν και οι επόμενοι. Είναι ο δεύτερος Πρόδρομος της παρουσίας Χριστού και αυτό γιατί  με το ελεγκτικό και αφυπνιστικό κήρυγμά του, την βιωτή του, ακόμα και με τον τρόπο ντυσίματος του, ομοιάζει με τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή ο οποίος ήρθε για να προετοιμάσει τον δρόμο πάνω στον οποίο θα πατήσει ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός ξεκινώντας το σωτήριο για την ανθρωπότητα έργο Του. Ελέγχει τον Αχαάβ και της Ιεζάβελ για την αποστασία τους από τον Θεό ο ζηλωτής προφήτης Ηλίας, κατακεραυνώνει των Ηρώδη και της Ηρωδιάδα ο Ιωάννης ο Πρόδρομος για την παράνομη σχέση τους. Η Ιεζάβελ καταδιώκει τον Προφήτη Ηλία για να τον θανατώσει. Η Ηρωδιάδα μηχανορραφεί εναντίων του Ιωάννη του Προδρόμου και τελικά καταφέρνει την θανάτωσή του. Ο προφήτης Ηλίας είναι αυτός που μαζί με τον Μωυσή συμμετέχουν στο θείο γεγονός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Πολλές φορές μέσα στην Καινή Διαθήκη βλέπουμε τον λαό να θεωρεί ότι ο Χριστός είναι ο προφήτης Ηλίας, αλλά και οι λόγοι του Κυρίου επάνω στον Σταυρό παρερμηνεύονται με το Ηλία φωνεί ούτος, γεγονότα που μας δείχνουν την θέση που κατέχει ο προφήτης Ηλίας στην συνείδηση των ισραηλιτών

Συνήθως οι μνήμες των αγίων μας εορτάζονται κατά την ημέρα του μαρτυρίου ή της κοιμήσεώς τους, το ίδιο ώμος δεν συμβαίνει με τον Προφήτη Ηλία. Διαβάζουμε στο Συναξάρι της ημέρας: Τῇ Κ' τοῦ αὐτοῦ μηνός, Μνήμη τῆς εἰς οὐρανοὺς πυρφόρου ἀναβάσεως τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου Ἠλιοὺ τοῦ Θεσβίτου. Σήμερα δεν εορτάζουμε την κοίμηση η το μαρτυρικό τέλος του προφήτου Ηλιού, γιατί ο προφήτης Ηλίας δεν πέθανε αλλά ζωντανός με ένα πυρφόρο άρμα ανέβηκε στους ουρανούς και εκεί βρίσκεται ενώπιον του Θεού. Για αυτό και το άγιο πρόσωπό του είναι συνδεδεμένο με τα έσχατα, οπότε και θα επιστρέψει στην γη για να συνεχίσει το έργο του. Διάδοχος του προφήτη Ηλία είναι ο μαθητής του Ελισαίος, ο οποίος κοιτάζοντας έκπληκτος την πυρφόρο ανάβαση του δασκάλου του στους ουρανούς λαμβάνει την μηλωτή του, (=κάπα), με την οποία και πλήθος θαυμάτων επιτελεί.

Ο προφήτης Ηλίας είναι ένα από τα ποιο αγαπητά πρόσωπα του πιστού λαού μας, ο οποίος τον έχει κατατάξει ως προστάτη των υψωμάτων. Για αυτό και πάνω σε βουνοκορφές και πλαγιές χτίζει ταπεινά εξωκκλήσια και τιμά σήμερα την μνήμη του. Ο προφήτης Ηλίας ζηλωτής, ένθερμος πίστεως και κήρυκας του Λόγου του Θεού, με τον αφυπνιστικό προφητικό λόγο του, απευθύνεται στους ανθρώπους κάθε εποχής, οι οποίοι άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο βρίσκονται μακριά από τον Θεό. Μας  καλεί να αλλάξουμε στάση και τρόπο ζωής. Μας καλεί να βρεθούμε μέσα στην ασφαλή αγκαλιά του Θεού, της Αγίας μας Εκκλησία και να λάβουμε και εμείς όπως αυτός ουράνιο άρτο όχι βέβαια σαν αυτό που του μεταφέρουν οι κόρακες, αλλά ασυγκρίτως και απείρος μεγαλύτερο και σωτήριο, το Πανάγιο Σώμα και Αίμα του Κυρίου το οποίο μας ζωοποιεί και μας χαρίζει αιώνια ζωή. 

Εκκλησία: Μία αδιάσπαστη αλυσίδα

Ἡ Ἐκκλησία γιορτάζει καὶ τιμᾶ τὴν ἱερὴ μνήμη τῶν ἁγίων καὶ θεοφόρων Πατέρων τῆς τετάρτης καὶ μαζὶ τῶν ἄλλων τεσσάρων οἰκουμενικῶν Συνόδων, τῆς δεύτερης, τρίτης, πέμπτης καὶ ἕκτης. Ἡ μνήμη τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς πρώτης οἰκουμενικῆς Συνόδου ἑορτάζεται στὴν ἕκτη Κυριακὴ μετὰ τὸ Πάσχα, καὶ ἡ μνήμη τῶν ἀγίων Πατέρων τῆς ἑβδόμης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἑορτάζεται μία Κυριακὴ μέσα στὸ μήνα Ὀκτώβριο. 

Ἡ τέταρτη οἰκουμενικὴ Σύνοδος ἔγινε στὰ 451 χρόνια μετὰ τὴ γέννηση τοῦ Χριστοῦ στὴ Χαλκηδόνα τῆς Βιθυνίας. Ἐκεῖ συνάχθηκαν 630 Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ καταδίκασαν τὸν ἀρχηγὸ τῆς αἵρεσης τοῦ μονοφυσιτισμοῦ Εὐτυχῆ καὶ τοὺς ὀπαδούς του. Μονοφυσιτισμὸς εἶναι ἡ αἵρεση καὶ ἡ πλανεμένη διδασκαλία, ποὺ παραδέχεται τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ μόνο ὡς Θεό. Ἡ Σύνοδος δογμάτισε ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι Θεάνθρωπος, τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος, κι ὅπως τὸ ψάλλουμε στὸ Δοξαστικό τοῦ Ἑσπερινοῦ στὸν πλ. δ’ ἦχο, «διπλοῦς τὴν φύσιν, ἀλλ’ οὐ τὴν ὑπόστασιν». 

Ἀφήνουμε τὰ περισσότερα κι ἐρχόμαστε στὴν εὐαγγελικὴ περικοπή, ποὺ διαβάζεται στὴ θεία Λειτουργία. Στὴν περικοπὴ αὐτή, ποὺ εἶναι ἀπὸ τὴν «ἐπὶ τοῦ ὄρους» ὁμιλία, ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ὁμιλεῖ γιὰ τὴ θέση τῶν χριστιανῶν στὸν κόσμο, ὅτι εἶναι μία θέση ξεχωριστὴ καὶ φανερή, ὑπεύθυνη δηλαδὴ καὶ καθοδηγητική. Αὐτὸ ἰσχύει βέβαια πολὺ περισσότερο γιὰ τοὺς ἱεροὺς ποιμένες τῶν χριστιανῶν, ποὺ εἶναι καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, στὴ μνήμη τῶν ὁποίων καὶ διαβάζεται αὐτὴ ἡ περικοπή. Ἂς ἀκούσουμε ὅμως ἄλλη μία φορά, τώρα στὴ δική μας ἁπλὴ γλώσσα, τὰ θεῖα καὶ σωτήρια λόγια τοῦ θείου διδασκάλου Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Εἶπε ὁ Κύριος στοὺς μαθητές του. «Ἐσεῖς εἴσαστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. Δὲν μπορεῖ νὰ κρυφτεῖ μία πόλη, ποὺ εἶναι χτισμένη πάνω στὸ βουνό· οὔτε ἀνάβουν τὸ λύχνο καὶ τὸν βάζουν κάτω ἀπὸ τὸ καυκί, ἀλλὰ τὸν τοποθετοῦν στὸ λυχνοστάτη καὶ φέγγει σ’ ὅλο τὸ σπίτι. Ἔτσι νὰ λάμψει καὶ τὸ δικό σας φῶς μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους, γιὰ νὰ δοῦν τὰ καλά σας ἔργα καὶ νὰ δοξάσουν τὸν Πατέρα σας, ποὺ εἶναι στοὺς οὐρανούς. Νὰ μὴ σᾶς περάσει ἀπὸ τὸ νοῦ πὼς ἦλθα γιὰ νὰ καταργήσω τὸ Νόμο ἢ τοὺς Προφῆτες. Δὲν ἦλθα γιὰ νὰ τὰ καταργήσω, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὰ πραγματοποιήσω. Σᾶς βεβαιώνω πὼς ὅσο στέκει ὁ κόσμος ἕνα γιώτα ἤ μία γραμμὴ δὲν θὰ καταργηθεῖ ἀπὸ τὸ νόμο. Ὅποιος λοιπὸν θὰ καταργήσει καὶ μία ἀπὸ τὶς πιὸ μικρὲς ἐντολὲς αὐτοῦ τοῦ νόμου καὶ θὰ γίνει ἔτσι κακὸς δάσκαλος στοὺς ἀνθρώπους, θὰ κριθεῖ κι αὐτὸς μὲ τὸ ἴδιο μέτρο τὴν ἡμέρα τῆς κρίσεως. Μὰ ὅποιος θὰ τὶς τηρήσει καὶ θὰ διδάξει ἔτσι τοὺς ἄλλους, αὐτὸς θὰ τιμηθεῖ πολὺ τὴν ἡμέρα τῆς κρίσεως».

Οἱ ἱεροὶ καὶ θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐκεῖνοι, ποὺ τήρησαν στὸ βίο τους τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὸ κήρυξαν στοὺς ἀνθρώπους. Τὸ κήρυξαν ὄχι μόνο μὲ τὸ λόγο, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ βίο τους. Αὐτὸ ἐννοοῦμε, ὅταν λέμε Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τοὺς ἐπισκόπους, ἱερεῖς καὶ μοναχούς, ποὺ ἀνάμεσα στοὺς χριστιανοὺς διακρίθηκαν γιὰ τὴν ἁγιότητα τοῦ βίου τους καὶ γιὰ τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία τους. Τὰ δύο αὐτά, ἡ ἁγιότητα καὶ ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία, πρέπει νὰ πηγαίνουν μαζί, κι ἂν εἶναι νὰ λείψει ἕν’ ἀπὸ τὰ δύο, καλύτερα νὰ λείψει ἡ διδασκαλία μὲ τὰ λόγια. Τί νὰ τὴν κάνεις τὴ διδασκαλία χωρὶς τὴν ἁγιότητα; Τί ἀξία ἔχει ἡ ἐπιστήμη χωρὶς τὴν ἀρετή; Τί ὠφελεῖ ἡ θεολογία χωρὶς τὴν εὐσέβεια; 

Μὰ ὁ Θεὸς νὰ μᾶς δίνει πάντα πρῶτα ἀρετὴ κι ὕστερα λόγο· περισσότερη προθυμία γιὰ νὰ τηροῦμε τὶς ἐντολές του καὶ λιγότερη σπουδὴ γιὰ νὰ διδάσκουμε τοὺς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτὸ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶπε• «ὃς ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ…»• ὅποιος δηλαδὴ θὰ ἐφαρμόσει πρῶτα στὸν ἑαυτό του τὸ Εὐαγγέλιο κι ὑστέρα θὰ τὸ κηρύξει στοὺς ἄλλους. Αὐτός, κι ἂν δὲν εἶναι σοφὸς στὰ γράμματα, κι ἂν δὲν ἔχει τὸ χάρισμα τοῦ λόγου, ὅμως μὲ τὸ παράδειγμά του διδάσκει. Κι εἶναι ἀλήθεια πὼς τὸ καλὸ παράδειγμα διδάσκει καλύτερα ἀπὸ τὸ πιὸ εὔγλωττο καὶ σοφὸ κήρυγμα. Αὐτὸ θὰ πεῖ πὼς διδάσκαλος τοῦ Εὐαγγελίου δὲν εἶναι μόνο ὅποιος ἔχει στὴν ἐκκλησία τὸν τίτλο καὶ τὴ θέση τοῦ ἱεροκήρυκα, ἀλλὰ κι ὁ κάθε χριστιανὸς μὲ τὸ βίο του. 

Τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι ζωή. Κι αὐτὸ ποὺ λέμε κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι πρῶτα ἀπ’ ὅλα ἐνάρετος βίος, σύμφωνα μὲ τὸ Εὐάγγελο ἤ, γιὰ νὰ τὸ ποῦμε ἀλλιώτικα, προσωπικὴ μαρτυρία Ἰησοῦ Χριστοῦ. Στὴν Ἐκκλησία ὅλα εἶναι ζωντανά, ὅλα εἶναι προσωπικά, ὅλα εἶναι μαρτυρία. Ὁ οὐράνιος Πατέρας εἶναι πρόσωπο, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος εἶναι πρόσωπο, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι πρόσωπο, οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι εἶναι πρόσωπα, κι ἐμεῖς εἴμαστε πρόσωπα. Ὅλα εἶναι συνείδηση καὶ ἐλευθερία. Ἡ ὀρθόδοξη πίστη μας δὲν εἶναι κήρυγμα καὶ μάθημα θεωρητικό· εἶναι λόγος τοῦ Θεοῦ, ζωντανὸς ὁ ἴδιος καὶ ζωντανεμένος στὸ βίο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν Ἁγίων. Μέσα στὸ κόσμο ἡ Ἐκκλησία εἶναι σὰν μία πόλη, χτισμένη ψηλὰ στὸ βουνό· δὲν μπορεῖ νὰ κρυφτεῖ καὶ τὴν βλέπουν οἱ ἄνθρωποι γύρω-γύρω. Εἶναι ἀκόμα σὰν τὸ λυχνάρι, ποὺ τὸ ἀνάβουν καὶ τὸ βάζουν ψηλὰ γιὰ νὰ φέγγη σ’ ὅλο τὸ σπίτι. Ἡ πόλη ἐπάνω στὸ βουνὸ εἶναι ὁ βίος, τὸ λυχνάρι τοποθετημένο ψηλά, εἶναι ἡ διδασκαλία. Πρῶτα ὁ βίος καὶ τὸ παράδειγμα κι ὑστέρα ὁ λόγος καὶ ἡ διδασκαλία. Μέσα στὸ βίο εἶναι ὁ λόγος καὶ μέσα στὸ παράδειγμα ἡ διδασκαλία. Ἡ φωνὴ τῶν ἔργων εἶναι ἠχηρότερη ἀπὸ τὰ λόγια καὶ ὁ βίος διδάσκει καλύτερα ἀπὸ τὸ εὐγλωττότερο κήρυγμα.

Μὰ ποιὰ εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ἡ πόλη ἡ χτισμένη ἐπάνω στὸ βουνό; Εἶναι τάχα μόνο οἱ κληρικοί; Γιατί ἔτσι νομίζουν πολλοί. Γι’ αὐτοὺς μόνο ὁμιλεῖ στὸ Εὐαγγέλιο ὁ Ἰησοῦς Χριστός; Μεγάλη τιμὴ θὰ ἦταν γιὰ τοὺς κληρικοὺς νὰ εἶναι αὐτοὶ μόνο ἡ Ἐκκλησία· μεγάλη τιμή, μὰ καὶ μεγάλο κι ἀσήκωτο βάρος. Ἀλλὰ καὶ μεγάλη ἀδικία γιὰ τοὺς λαϊκούς. Ἐκκλησία ὅμως εἴμαστε ὅλοι μας, ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαός· οὔτε μόνο οἱ κληρικοί, ἱεροκρατία, οὔτε μόνο οἱ λαϊκοί, λαϊκοκρατία. Οἱ κληρικοὶ πηγαίνουν μπροστὰ καὶ οἱ λαϊκοὶ ἀκολουθοῦν· οἱ κληρικοὶ εἶναι οἱ πνευματικοὶ ποιμένες, καὶ οἱ λαϊκοὶ τὰ λογικὰ πρόβατα τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ. 

Ὁ λόγος ἴσως καὶ νὰ προσκρούει στὶς δημοκρατικὲς ἀντιλήψεις τῶν συγχρόνων ἀνθρώπων, ἀλλὰ εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας προφητική, ποὺ τὴν μεταχειρίζεται κι ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς στὴν παραβολὴ τοῦ καλοῦ ποιμένα. Οἱ κληρικοὶ σηκώνουν πολλὰ βάρη κι ἔχουν μεγάλες εὐθύνες στὴν Ἐκκλησία, καὶ τὸ πρῶτο ποὺ ζητοῦν ἀπὸ τοὺς λαϊκοὺς εἶναι νὰ τοὺς ἀκολουθοῦν. Γιατί ἡ Ἐκκλησία ἐδῶ στὴ γῆ ἔχει πάντα πόλεμο κι ὅταν ὁ στρατηγός, ποὺ εἶναι ὁ ποιμένας, πηγαίνει στὸν πόλεμο χωρὶς στρατιῶτες, τότε πῶς θὰ πολεμήσει; Νὰ μὴν τὰ φορτώνουμε λοιπὸν ὅλα στοὺς ἱερεῖς μας, ἂν κι ἐκεῖνοι πρέπει νὰ σηκώνουν περισσότερα, ἀλλ’ ὁ καθένας μας νὰ ξέρει τὰ χρέη καὶ τὶς εὐθύνες του στὴν Ἐκκλησία. Ὁ καθένας μας πρέπει νὰ ἔχει νὰ δείξει παράδειγμα, γιατί ὁ καθένας εἶναι δάσκαλος καὶ κήρυκας τῆς πίστεως. 

Παραπονιέται ὁ πατέρας κι ἡ μητέρα πὼς δὲν ἀκοῦνε τὰ παιδιά· στὸν καιρὸ μας αὐτὸ εἶναι τὸ παράπονο ὅλων τῶν γονέων. Τὰ βάζεις μὲ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὰ βάζεις μὲ τὸ σχολεῖο. Μὲ τὴν κοινωνία καλὰ κάνεις καὶ δὲν τὰ βάζεις, γιατί ἡ κοινωνία σήμερα εἶναι ἕνα ἀπρόσωπο σύνολο ἀτόμων. Ἡ Ἐκκλησία λοιπὸν καὶ τὸ σχολεῖο θὰ σὲ ρωτήσουν• «Ἐσὺ ὁ πατέρας καὶ ἡ μητέρα, μὲ ποιὸν τρόπο διδάξατε τὰ παιδιά σας; μὲ ποιὸ παράδειγμα καὶ μὲ ποιὸ λόγο; Τί βλέπουν καὶ τί ἀκοῦνε τὰ παιδιά σας μέσα στὸ σπίτι σας; Ὅ,τι βλέπουν ἐκεῖνο κάνουν κι ὅ,τι ἀκοῦν ἐκεῖνο μαθαίνουν». Τὸ σπίτι τοῦ κάθε χριστιανοῦ εἶναι μία Ἐκκλησία κι εἶναι σὰν καὶ νὰ γίνεται ἐκεῖ μέσα θεία Λειτουργία. Τὰ παιδιά, ποὺ γεννιοῦνται κι ἀνατρέφονται, ἡ ἀγάπη κι ἡ στοργή, ἡ προσευχὴ κι ἡ ἐργασία, ἡ οἰκονομία καὶ ἡ τάξη, ὅλα αὐτὰ εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία στὸ σπίτι τοῦ κάθε χριστιανοῦ. Κι ἀπ’ ὅλα αὐτὰ βγαίνει τὸ μεγάλο κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου· ὅλα αὐτὰ εἶναι τὸ φῶς τῆς πίστεως, ποὺ τὸ βλέπουν οἱ ἄνθρωποι καὶ δοξάζουν τὸ Θεό.

Ὁ δογματικὸς ὄρος, ἡ πράξη δηλαδὴ ποὺ ὑπέγραψαν οἱ ἅγιοι Πατέρες στὴν τέταρτη οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ἀρχίζει μὲ τὴ φράση• «Ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις Πατράσι…», δηλαδὴ ἀκολουθώντας τοὺς ἁγίους Πατέρες. Αὐτὴ εἶναι ἡ γραμμὴ τῆς Ὀρθοδοξίας· οἱ Ἀπόστολοι ἀκολουθοῦν τὸ Χριστό· οἱ Πατέρες ἀκολουθοῦν τοὺς Ἀποστόλους, κι ἐμεῖς ἀκολουθοῦμε τοὺς Πατέρες. Μία ἀδιάσπαστη ἁλυσίδα εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὸ Χριστὸ ἕως ἐμᾶς. Αὐτὴ τὴ γραμμὴ ἂς κρατήσουμε κι ἐμεῖς. Ἂς μείνουμε πιστοὶ κι ἀφοσιωμένοι στὴν Ἐκκλησία, γιὰ νὰ εἴμαστε μὲ τοὺς Πατέρες, μὲ τοὺς Ἀποστόλους καὶ μὲ τὸ Χριστό. Ὅποιος εἶναι μὲ τὸ Χριστὸ εἶναι μὲ τὸ Θεό· ὅποιος εἶναι μὲ τὸ Θεὸ ἔχει ζωὴ αἰώνια. Ἀμήν.

Διονύσιος Ψαριανός (Μητροπολίτης Σερβίων καί Κοζάνης (+)